Metamorfoza – Franz Kafka

“Kafka qëllimisht vret çdo metaforë, të gjithë simbolikën, çdo kuptim. Metamorfoza është e kundërta e metaforës.”

Kafka e shkroi “Metamorfozën” në fund të vitit 1912. 

Metamorfoza e Franz Kafkës është një novelë e fillimit të shekullit të njëzetë që përshkruan shndërrimin e një njeriu, Gregor Samsa, në një insekt dhe ndërlikimet me të cilat përballet ai në formën e tij të re. Transformimi i tij nuk prek vetëm atë, por edhe anëtarët e familjes, konkretisht babain dhe motrën. Ka shumë shembuj të transformimit në tregim, si ai fizik ashtu edhe tansformimi në sjellje, të cilat shprehen në forma simbolike.

Në një farë kuptimi, Gregor është arketipi i shumë prej personazheve meshkuj të Kafkës: ai është një burrë që heziton të veprojë, i frikësuar nga fatkeqësitë e mundshme dhe mjaft i prirur ndaj meditimit. Ai dëshiron dashurinë dhe mirëkuptimin, por pasiviteti i tij i zgjatur gradualisht e bën atë të ndihet gjithnjë e më indiferent për gjithçka. Pra, Gregori është fajtor për shkak të të gjitha dështimeve të tij për të vepruar. Çmimi që kërkon faji i tij është ai i vetmisë së dhimbshme.

I ati fillon të mbajë një qëndrim armiqësor ndaj tij. Dy gratë, nga ana tjetër, kanë qëllimet më të mira – nëna e tij lutet për jetën e djalit të saj, duke besuar se gjendja e Gregorit është vetëm një lloj sëmundjeje e përkohshme. Dhe Grete, e motra, aq e etur për të kuptuar dhe ndihmuar vëllanë e saj në fillim, shpejt ndryshon; ajo nuk dëshiron të heqë dorë nga jeta e saj “normale” dhe është e para që kërkon zhdukjen e insektit. Këta njerëz thjesht nuk kuptojnë dhe arsyeja që ata nuk kuptojnë është se zakonisht janë shumë “të preokupuar me problemet e tyre”.

Duke iu rikthyer temës së Gregorit, ajo që të bie më së shumti në sy është fakti se megjithëse nga pamja e jashtme është i pajisur me të gjitha tiparet e një insekti, ai reagon si një qenie njerëzore. Gregor nuk e identifikon kurrë veten me një insekt. Prandaj, është e rëndësishme të kuptohet se metamorfoza e Gregorit në fakt ndodh në “ëndrrat e tij të pakëndshme”. Një interpretim i avancuar shpesh e kategorizon metamorfozën e Gregorit si një përpjekje për t’i shpëtuar konfliktit të tij të rrënjosur thellë midis vetvetes së tij të vërtetë dhe situatës së paqëndrueshme në kompaninë ku punonte. Ajo që e shqetëson më shumë Gregorin për situatën e tij në kompani është se nuk ka asnjë dimension njerëzor në atë që ai po bën: “Të gjithë njohjet e rastësishme nuk bëhen kurrë miq të afërt”. Por konsideratat e tij profesionale dhe sociale janë më të forta se dëshira e tij për të lënë punën për kompaninë e tij. 

Insekti është “uni i brendshëm” i Gregorit Ai refuzon t’i nënshtrohet më tej jetës së mjerueshme që Gregor ka bërë. Insekti përfaqëson të gjitha dimensionet e ekzistencës së Gregorit, të cilat i shmangen përshkrimit, sepse ato tejkalojnë kategoritë racionale dhe empirike. 

Pyetjet që kanë të bëjnë me identitetin e Gregorit janë qëndrore në histori. Narratori sjell këtë problem të identitetit kur pyet: “A ishte ai një kafshë, që muzika kishte një ndikim të tillë mbi të?” Meqenëse vetëm njerëzit i përgjigjen muzikës në mënyrën se si insekti reagon ndaj lojës së Gretes në violinë, ne e kuptojmë se ai është me të vërtetë pjesërisht njeri. Të luajturit në violinë është gjithashtu një pjesë e aludimeve të panumërta për dëshirat e ndrydhura seksuale të Gregorit. Njeri ose kafshë : ndoshta përgjigjja nuk mund të gjendet as këtu as në ndonjë vepër tjetër të Kafkës. Pavarësisht nga interpretimet e tyre të ndryshme, të gjitha kafshët e Kafkës kanë një gjë të përbashkët: si qeniet njerëzore të Kafkës, ata kanë humbur vendin që krijimi hyjnor u caktoi atyre fillimisht. Si të gjitha krijesat, njeri apo kafshë, Gregor e ka humbur identitetin e tij që para shndërrimit të tij. Ankthi i tij vuajtës pasqyron fatin e tij të mos përkatësisë.

Si një insekt, Gregor nuk mund të komunikojë me familjen e tij, por ai përpiqet “të kthehet në rrethin njerëzor”. Nëpërmjet muzikës së Grete, ai duket se e arrin këtë në një masë që e lejon atë të vdesë në paqe me veten, “duke menduar për familjen e tij me butësi dhe dashuri”. 

Gregor është i dënuar dhe gjithçka që mund të bëjë është të përkulet para një të panjohuri të fuqishëm. Dhe lexuesi duke ndjekur tregimtarin, ai mund të shikojë të gjitha këndet e vuajtjes të Gregorit. Asnjë person brenda historisë nuk mund ta bëjë këtë, përfshirë Gregorin. Ata janë të gjithë të përjashtuar nga shikimi i ndonjë perspektive tjetër përveç të tyres. Ky është mallkimi i tyre. Nuk ka asnjë provë tekstuale në histori që na tregon në mënyrë eksplicite shkakun e fatit të Gregorit. Por për shkak se edhe ne vuajmë nga ndjenja e vetmisë që ka Gregori dhe sepse Kafka na thërret të ndajmë me Gregorin mundimet e tij, ne zbulojmë se përvojat e tij janë analoge me tonat.