Një sekret nga Karaibet për lumturinë
Lifestyle
Fjala “dushi” si pjesë e identitetit kombëtar në Curacao, një ishull në Karaibe.
Në ishullin hollandez të Karaibeve, Curacao, një gjë që të tërheq vëmendjen është fjala “Dushi”. E thënë me një zanore të gjatë gumëzhitëse dhe një lartësi melodioze në fund, ti e ndjen menjëherë se dushi duhet të nënkuptojë diçka të mrekullueshme. Teksa eksploron çdo cep të kryeqytetit Willemstad, kupton se fjala “dushi” duket se është në buzët e të gjithëve.
Sipas kërkimit tim të shpejtë në Google, dushi do të thotë “i ëmbël”, “i shijshëm” dhe “i dashur”, por shpejt mësova se është shumë më tepër sesa kaq. Dushi nuk është vetëm një mbiemër ose emër i këndshëm, është një filozofi unike kurakauane e ëmbëlsisë së gjërave që përmbledhin identitetin e ishullit në vetëm një fjalë.
“Dushi është për mua ana më e bukur e gjërave, si pjesa në film që të gjithë presin, ose pjesa në libër ku gjithçka ka kuptim,” tha artisti nga Curacao Francis Sling, portretet dhe muralet e gjalla të të cilit përshkruajnë jetën në ishull. “Para se të hapja galerinë time, kam studiuar dhe jetuar në Holandë, dhe një nga arsyet që u ktheva është për shkak të ndjenjës së dushit këtu në Curacao. Ne kemi mënyrën tonë të veçantë për t’i bërë gjërat. Ndoshta është për shkak të diellit, më pëlqen jeta e dushit”.
Në formën e tij më të thjeshtë, emri dushi është një term i dashur që mund të përdoret me këdo, nga anëtarët e familjes deri te të huajt. Por dushi mund të jetë gjithashtu një mbiemër për të përshkruar një vakt të shijshëm, një natë të mrekullueshme, dikë që mendoni se është tërheqës, ose një numër të pafund gjërash që ju i konsideroni të këndshme, të bukura, të mrekullueshme, të mira ose tërheqëse.
“Ne e përdorim këtë fjalë për të shprehur shumë ndjenja dhe ajo luan një rol të madh në fjalorin tonë të përditshëm”, shpjegoi Mark Nooren, menaxher i përgjithshëm i Curacao Marriott Beach Resort, duke vënë në dukje se dushi është pjesë e identitetit kulturor të Curacao-s. “Për shembull, ne i urojmë mysafirëve tanë një përvojë dushi me ne. Mund të thuash “E kuminda ta dushi”, që do të thotë se ushqimi është i shijshëm. Megjithatë, mund të thuash edhe “Tin un dushi dia”, që është kur do t’i urosh dikujt një ditë të mirë. Ose mund ta quash dikë ‘dushi’, që në thelb është e njëjtë me ‘mjaltë’. Vetëm një fjalë mund të përdoret për të shprehur ndjenja të ndryshme”.
Kur e dëgjova për herë të parë fjalën, më bëri përshtypje se nuk tingëllonte holandisht edhe pse Curacao ka qenë i lidhur me Holandën për gati 400 vjet. Rezulton se fjala dushi është Papiamentu, gjuha kreole që flitet nga më shumë se 80% e kurakaoanëve në shtëpi dhe një nga tre gjuhët zyrtare, së bashku me holandishten dhe anglishten.
Edhe pse Curacao sot është një vend përbërës brenda Mbretërisë së Holandës, ishulli u vendos fillimisht nga Amerindianët Arawak nga kontinenti i Amerikës së Jugut 6000 vjet më parë. U kolonizua nga spanjollët në 1499, të cilët deportuan të gjithë popullsinë lokale të Curacao në 1515, duke i skllavëruar në miniera në Antilet e Mëdha. Kjo nuk la asnjë vendas në Curacao dhe ishte një nga periudhat më të errëta në historinë e ishullit. Curacao më vonë u mor nga Kompania Hollandeze e Indeve Perëndimore në 1634.
Sipas gjuhëtarit të Kurakaos, Marta Dijkhoff, gjuha Papiamentu evoluoi nga një gjuhë pidgin afro-portugeze e përdorur midis njerëzve të skllavëruar dhe kolonizatorëve holandezë dhe spanjollë të Curacaos. (Megjithëse Curacao nuk u kolonizua kurrë nga portugezët, Portugalia nisi tregtinë e skllevërve në Atlantik, kështu që pidgin portugez ishte një nga format më të hershme të pidgin.
“Papiamentu u bë gjuha e përdorur midis hebrenjve dhe komunitetit evropian për të komunikuar dhe si e tillë, ajo fitoi një status më të lartë,” shpjegoi Dijkhoff. “Dhe përfundimisht, për hebrenjtë, evropianët, zezakët, të lirët dhe jo të lirët, Papiamentu u bë gjuha kryesore e komunikimit, në vend të holandishtes.”
Gjatë rrugës, fjala dushi u bë pjesë e leksikut. Në fakt, përmendja më e hershme e njohur e fjalës shfaqet në tekstin më të vjetër në Papiamentu Curacaoan: një letër dashurie e shkruar nga një çifut drejtuar “dushit” të tij në 1775.
Me një popullsi të krijuar nga mekanizmat e skllavërisë, kolonializmit dhe imigrimit, sot, trashëgimia e Curacaos është rezultat i më shumë se 50 kombësive. Ndërsa ndërtimi i një ndjenje të unifikuar të identitetit kombëtar mund të jetë komplekse, një gjë për të cilën mund të bien dakord të gjithë kurakaoanët është rëndësia e dushit në identitetin e tyre kulturor.
